Byłaś już kilkukrotnie w Portugalii lub w Hiszpanii albo dopiero się tam wybierasz? Ile zdjęć azulejos przywiozłaś z podróży? Czy zastanawiałaś się nad tym skąd się wzięły azulejos i czemu właściwie tak zachwycają?
- Co to jest azulejos i czy na pewno pochodzi z Portugalii?
- Jak powstają kafelki azulejos?
- Gdzie można zobaczyć najpiękniejsze azulejos?
- Jakie kolory mają azulejos?
- Ile kosztują azulejos?
Co to jest azulejos?
Azulejos (wymowa po portugalsku: azulejżusz, po hiszpańsku wymawiaj azulechos) to szkliwione i dekorowane płytki ceramiczne najczęściej kwadratowe o wymiarze 13-15 cm do zamontowania na ścianach. Są symbolem, dumą i dziedzictwem Portugalii. Spotkasz je w wielu kolorach, ale najwięcej zachwytu wzbudzają te niebieskie (kolor niebieski to po portugalsku azul, widzisz podobieństwo? 😉 )
Historia azulejos – skąd się wzięły kafelki w Portugalii?
Nigdzie nie spotkasz tyle azulejos co w Portugalii, ALE (tutaj Cię pewnie zaskoczę!) kafelki azulejos nie pochodzą wcale z Portugalii. Trafiły do Portugalii z Andaluzji dokąd przywędrowały dzięki Maurom (Arabom).
Bogaci Portugalczycy sprowadzali sobie wzorzyste kafle z Sewilli, żeby udekorować nimi pałace i kościoły (na bogato!) Prawdziwy rozkwit azulejos to czas baroku. Pojawiły się wtedy wzory roślinne, geometryczne i figuralne (stąd te wszystkie zajączki, lwy i kury).
Początkowo kafelki były głównie żółte, zielone i brązowe (jak w Sewilli). Uwielbiane obecnie i najbardziej z Portugalią kojarzone wzory biało-niebieskie zyskały popularność później. Do Portugalii trafiły z ceramiką holenderską i porcelaną chińską.
Od XIX wieku zaczęto zdobić nimi fasady kamienic. Powód był prozaiczny – płytki dobrze chroniły przed wilgocią zimą i upałem latem, a przy tym były niedrogie. Dostęp do nich stał się powszechny (i nadal taki jest!). Za spacer ulicami Alfamy nie trzeba przecież płacić (a za wstęp do pałaców i niektórych ogrodów – już tak).
W XIX wieku działały w Portugalii trzy fabryki produkujące kafle: w Lizbonie, Porto i Aveiro. To tłumaczy czemu najpiękniejsze kafle można spotkać właśnie tam. I czemu zdobią tam całe fasady, a nie stanowią jedynie element dekoracji (jak obraz z figurą świętego patrona – popularne w Lizbonie zwłaszcza po wielkim trzęsieniu ziemi z 1755 roku – mieszkańcy tym gestem chcieli prosić świętych o opiekę).
A jeśli chcesz zobaczyć pierwsze azulejos, które trafiły do Portugalii to musisz wybrać się do Sintry, miasta położonego około 30 km od Lizbony. Król Manuel I sprowadził je z Sewilli by zdobiły jego pałac. Król wybrał motyw sfery armilarnej, który był jego osobistym symbolem, a teraz występuje w portugalskiej herbie.
Strefa arbiralna to model sfery niebieskiej, korzystał z niego np. Mikołaj Kopernik [źródło: Wikipedia]
Godło Portugalii
Kafelek ze strefą arbiralną wyprodukowany w Sewilli dla Pałacu w Sintrze
Historia azulejos zmieniała się tak samo jak historia sztuki. Zmiany zachodzące w kolorach i motywach wraz z czasem prześledzisz na infografice:
Gdzie można zobaczyć najpiękniejsze azulejos w Portugalii?
Portugalia azulejos stoi, to wie każdy. Ale nie w każdym miejscu zobaczysz tyle azulejos co w portugalskiej stolicy. Spacerując ulicami Porto, Aveiro i Beja też znajdziesz sporo kamienic z całymi fasadami w kaflach. W innych miastach (zwłaszcza w interiorze – jak w Castelo Branco czy Fundão) nie znajdziesz budynków z „total azulejos look” w ogóle… Ale to nie jest tak, że są w Portugalii miejsca bez azulejos 😉 Nawet na malutkich wsiach znajdzie się zawsze jakieś miejsce ozdobione azulejos. Często jest to kościół, jakiś murek czy fontanna. W niektórych miastach, np. w Viseu czy Aveiro – nazwy ulic w centrum wymalowano na panelach ceramicznych.
W Lizbonie żeby zobaczyć piękne kafelki wystarczy się rozejrzeć. Zdobią stacje kolejowe i metro, kościoły, klasztory i ściany kamienic, murki i fontanny. Polecam Ci wizytę w dedykowanym im muzeum.
To w Portugalii polubiłam barok. Wcześniej kojarzył mi się tylko ze złotem, grubymi aniołkami i z nadmiarem wszystkiego. Barok w wydaniu portugalskim to kobalt, kobalt od sufitu po podłogę, na fasadach i we wnętrzach (nie wszystkie kościoły tak wyglądają, ale są takie!). Widziałaś kaplicę das Almas w Porto? Zdjęcia tam zrobione to największy hit Instagrama (a samo miasto Porto zostało niedawno uznane za najbardziej „insta-miasto” Europy).
… a gdzie poza Portugalią?
Korzenie azulejos sięgają Bliskiego Wschodu. To w Afganistanie są największe złoża lapis lazuli – kamienia półszlachetnego, którego używano jako pigmentu do malowania kafli. Meczety (byłaś w Błękitnym Meczecie w Istambule?) są często zdobione płytkami ceramicznymi. Z uwagi na ograniczenia religijne, zdobione są wzorami geometrycznymi (zakaz przedstawień figuratywnych w islamie).
Wczesne przykłady kafelków z lapis lazuli znajdziesz w Berlinie (tak! Brama Isztar jest zrobiona w dużej części z tego pięknego kamienia!)
Dużo azulejos znajdziesz w Andaluzji, zwłaszcza w Sewilli. Oprócz Plaza de España, Alcazaru i Domu Piłata większość zdobień ma charakter punktowy. Kamienice nie mają całych fasad pokrytych azulejos, jedynie obramienia okien lub drzwi, ewentualnie przedstawienia religijne na panelach ceramicznych.
Typem płytek są też kafle z Delft (zwane też flizami holenderskimi). To właśnie one trafiły do nas i zdobią Pałac w Wilanowie, Dwór Artusa w Gdańsku czy Zamek w Malborku – jeśli chcesz zobaczyć malowane na niebiesko kafle wcale nie musisz jechać daleko.
Jak powstaje azulejos?
Artyści używają kilku technik tworzenia i malowania/zdobienia kafelków. Najpopularniejsze są:
- Corda seca – żłobienie linii w mokrej glinie i wypełnianie ich mieszanką oleju lnianego i manganu.
- Majolica – technika powstała w XVI w. w Sewilli, polega na równoczesnej aplikacji różnych kolorów na niewypalonym szkliwie (tą technikę osobiście lubię najbardziej i w niej najczęściej pracuję).
- Padronagem – technika podpatrzona u hiszpańskich Maurów i rozwinięta w XVII wieku. Namalowany moduł (jeden kafelek) jest wielokrotnie powtarzany tak by pokryć możliwie jak największą część ściany. Powtarzalne wzory azulejos nazywano również: wzorem kameliowym, punktem diamentowym albo dywanową kompozycją (wzory mogły przypominać właśnie dywany).
Ile kosztuje azulejos?
W Portugalii możesz kupić kafelki fabrycznie produkowane (ceny za m2) albo ręcznie malowane (zazwyczaj sprzedawane na sztuki). W zależności od stopnia skomplikowania cena jednego kafelka zaczyna się od około 9 Euro.
Jeśli chciał(a)byś płytki malowane jak w Portugalii (te same materiały i technika), ale tworzone w Polsce, polecam swoje 🙂
Napisz komentarz