Płytki orientalne całe w gwiazdach – na święta i na cały rok!

Alcázar to najstarszy na świecie pałac królewski pełniący nadal swoją funkcję. Król Hiszpanii będąc w Sewilli śpi właśnie tam – to w końcu jego oficjalna rezydencja! Cała powierzchnia to około 9 hektarów. Budowla jest efektem wzajemnych wpływów i relacji kastylijskiego króla Piotra I i sułtana Muhamada V. Twierdza, która wygląda na typowo arabską budowlę jest w istocie (i byłaod początku) pałacem zbudowanym dla chrześcijańskiego władcy.

Alcázar obok Alhambry (pałacu w Granadzie) to najważniejszy przykład zastosowania i zachowania średniowiecznych kafli w Hiszpanii. Wzory płytek orientalnych nie są identyczne, ale ich geometryczne podstawy są bardzo podobne. W obu miejscach wykorzystano kafelki wyprodukowane w tych samych warsztatach rzemieślniczych w Sewilli. Stąd też pochodzą pierwsze azulejos, które trafiły do Portugalii (a dokładniej do pałacu w Sintrze, ale o tym już kiedyś pisałam). A potem kafelkowe szaleństwo opanowało portugalskie domy i ulice.

Prawdziwy fun zaczyna się kiedy zaczniemy odkrywać kompleksowość kształtów, rytmów, proporcji i kolorów ukrytych w tych wzorach.

Gotowi?

Na przykład weźmy taką ośmioramienną gwiazdę – aby ją poprawnie wyrysować potrzebujemy siatki z przerwami między liniamy równymi długości boku albo przekątnej kwadratu. Łatwizna, nie? Jak tam wspomnienia z geometrią? Pot cieknący po czole na widok wielkiej drewnianej ekierki czy mały ptyś do zjedzenia na raz?

Bazą dla większości wzorów jest kombinacja wielokątów ułożonych na siatce. Trójkąty, heksagony i przede wszystkim kwadraty są absolutną podstawą. Gwiazda ośmioboczna powstaje z nałożenia na siebie dwóch kwadratów z których jeden jest obrócony o 45 stopni. Spotykane są i dziesięcioboki wpisane w czworoboki (bo czemu by nie?)

Płaską powierzchnię mogą wypełnić dowolne wielokąty ułożone tak by na siebie nie nachodziły i jednocześnie by nie było między nimi wolnej przestrzeni (pamiętacie grę w Tetris?). Taki układ nazywa się teselacją.

Jaka stoi za nią zasada matematyczna? W siatce zbudowanej z kwadratów – suma kątów na styku czterech wierzchołków to 360 stopni. Podobnie gdy inne wielokąty zgrupujemy tak, by suma ich wierzchołków wynosiła 360 stopni. Dzieje się tak jeśli zestawimy obok siebie trójkąty równoboczne (o kącie 60 stopni) i regularne heksagony (o kącie 120 stopni).

Te trzy możliwości dają nam regularną teselację. Na kafelkach wyglądać może ona tak:

Jeśli pokombinujemy, to możemy też ułożyć półregularną teselację. Jak? Poprzez ułożenie wzorów z wykorzystaniem kwadratów, trójkątów i heksagonów (1, 2 lub wszystkich 3 w jednym wzorze). W ten sposób możemy uzyskać tylko 8 (!) różnych kombinacji – właśnie takich:

Jest jeszcze opcja freestyle – użycie dowolnych figur geometrycznych i ułożenie ich tak, by nie było między nimi pustych przestrzeni – do wyboru do koloru – trójkąty nierównoboczne, romby, wielokąty wklęsłe i wypukłe, prostokąty. Może spróbujesz zaprojektować własny wzór? Takie rysowanie może być bardzo relaksujące 😉

Płytki orientalne mogą być ułożone na trzy sposoby:

• fryzy – elementy ułożone wzdłuż jednej linii i tylko w jednym kierunku
• mozaiki – moduły układane w dwóch kierunkach
• rozety (koła) – elementy rotowane względem punktu centralnego (środka)

Rozety często mają wstęgi przeplatające się pomiędzy poszczególnymi elementami wzoru. I na rozmiar wstęgi jest wzór matematyczny! Stosunek szerokości wstęgi do przestrzeni znajdującej się pomiędzy wstęgami wynosić powinien 1:2 tzn., że wstęga jest o połowę węższa niż przestrzeń, którą oplata.

P.S. Geometria z Alcázaru zainspirowała mnie do stworzenia kilku wzorów z linii CICHA NOC. Pomyślałam je jako świąteczno-nieświąteczne dekoracje. W grudniu sprawdzą się jako dekoracja świąteczna, a potem- jako uniwersalna ozdoba. Kto wie.. Może spodobają Ci się tak bardzo, że myśląc o remoncie – zamarzysz mieć je na ścianie? 😉 Jeśli tak – napisz do mnie koniecznie!

Długo by wymieniać co symbolizuje gwiazda. Pominę więc kwestie stricte religijne, jak również te ezoteryczne. Gwiazda to symbol anioła (według wierzeń żydowskich za każdą gwiazdę odpowiedzialny jest inny anioł), światła, nieosiągalnego celu, szczęścia, nadziei i sukcesu, czystości, czujności i wolności. W starożytności uważane za synonim mądrości (Grecy myśleli o gwiazdach jako o istotach rozumnych). Nierozerwalnie związana z nocą (choć nasza najważniejsza gwiazda – Słońce – towarzyszy nam za dnia). Jest też atrybutem wolności i rewolucji (stąd trafiła na flagi – od USA po Togo i Wietnam). Gwiazda jest też symbolem towarzyszącym wszystkim antycznym władczyniom mórz i oceanów – Izydzie, Amfitrycie itd. Spadająca gwiazda – atualnie przynosi szczęście (jeśli ktoś zauważy, że spada i zdąży pomyśleć życzenie i oczywiście jeśli ktoś w to wierzy..), ale kiedyś – dokładniej w Sparcie – była znakiem, że król zgrzeszył i musi zrzec się władzy. Albo trzeba mu w tej decyzji pomóc.

Na takich zasadach zbudowana jest dekoracja Alcázaru – nie tylko kafli ale też sufitów i drzwi. W Fezie nadal działają tradycyjne warsztaty produkujące kafelki. Można je odwiedzić, ale jeśli akurat nie wybierasz się do Maroka, YouTube też wystarczy 😉

W skrócie proces produkcji wygląda tak:

Rzemieślnicy robią kafle z gliny, które emaliują i wypalają. Potem, używając wzorników i/lub szablonów przenoszą wzory na kafle. W zespole jest specjalista od geometrycznych wzorów, kassar odpowiadający za wycinanie poszczególnych kawałków a aliceres ma ostro zakończony młotek. Kiedy już wszystkie elementy są wycięte, rzemieślnicy układają je odwrociem do góry na płaskiej powierzchni, tak by do siebie przylegały bez odstępów. To bardzo ważne! Odwrocie tesserów (czyli pojedynczych wyciętych elementów mozaiki) jest celowo nierówne. Chodzi o to by zaprawa murarska aplikowana na tył panelu lepiej się z nimi związała (ciasno do nich przylegała). Panele po wyschnięciu są przymocowywane do ściany (w całości – nie jako pojedyncze elementy!).